When the music's over,
turn out the lights
turn out the lights
Muziek met Gijs van Rij
| Terug | site map | Goed om te weten | Home |
|
Dit is de eerste aflevering van de serie muziek in de bibliotheek die plaats vond op 7 juni 2015 in de bibliotheek van Schiedam. Bij die gelegenheid werden 78 toeren platen uit de vijftiger jaren gedraaid op apparatuur uit die tijd. Hieronder zijn de gedraaide platen terug te vinden en ook alles wat wegens tijdgebrek niet gedraaid kon worden. |
| |
|
| ||
|
Er wordt vaak gesteld dat er in de zestiger jaren veel veranderd is in Nederland. Oude verbanden werden verbroken, de verzuiling werd opgeheven en alles werd veel vrijer. Alles love en peace. Maar wat veel mensen vergeten, is dat in de vijftiger jaren veel meer omwentelingen hebben plaats gevonden. De veranderingen waren klein, maar die stonden wel aan de basis van alle omwentelingen in de zestiger jaren. En dat allemaal als nawee van de oorlog. Zonder de doorbraak van de rock 'n' roll geen Beatles muziek. Zonder vijftiger jaren geen zestiger jaren. Om dat wat inzichtelijker te maken beginnen we met een stukje uit de Avonden van Gerard Reve. De Avonden is een minutieuze beschrijving van de strijd die Frits van Egters in de huiskamer voerde met zijn ouders. Het is gepubliceerd in 1947. De handelingen vinden plaats in december 1946. | ||
|
| ||
|
Toen hij thuiskwam, lag zijn vader op de divan, terwijl zijn moeder bij tafel de kranten zat door te lezen. 'Je bent vroeg terug', zei ze. 'Ja', zei hij, 'ik wou op de terugweg nog bij iemand anders aan en die was niet thuis. Laten we eens zien, wat de radio geeft.' 'Er was daarnet een aardig hoorspel', zei ze. 'Zo', vroeg hij, 'waar ging het over?' 'Nou', zei ze, 'over vroeger in Engeland, nee, in Ierland, van de graven en grondbezitters.' De radio was warm geworden. 'De Zwervers gaan verder met Sensatie Nummer Een', zei de omroeper. 'Tuut tuut te tuut tuut', zei zijn moeder, toen het nummer begon, 'verschrikkelijk.' 'Je moet jazzmuziek proberen te volgen', zei Frits. Hij zat op een stoel dicht bij het toestel. 'Kan dat gemier niet af?' vroeg zijn vader en richtte zich op. 'Nee', zei Frits, 'je moet eens luisteren, dan zul je horen, dat het geen onsamenhangend lawaai is. Het orkest geeft het ritme aan, de saxofoon speelt de melodie en de improvisaties.' 'Maar het kan wel zachter', zei de man en draaide de knop terug. Hierna ging hij weer liggen. Frits nam de knop vast en draaide die langzaam, bij beetjes weer naar rechts op de ogenblikken, dat alleen een zwakke drum te horen was. 'Ik ga naar bed', zei zijn moeder plotseling, 'ik ben niet van plan langer op te blijven.' Ze verdween in de achterkamer en deed de schuifdeuren met een harde slag dicht. 'Het is niet zeker of die slag per ongeluk of met opzet zo hard was', dacht Frits. Zijn vader kwam overeind en liep voor de boekenkast op en neer, kuchte, nam zijn kin in de hand, opende de mond, maar zweeg. Frits zette de radio, die met een wals begon, af, ging voorzichtig de kamer uit, liep naar de zijkamer, ontstak de gaskachel en ging aan de schrijftafel zitten. Hij hoorde zijn vader in de huiskamer op en neer lopen. Het was tien uur. | ||
|
| ||
|
En hoe kwam die muziek naar ons toe? Die werd naar ons toegebracht. Letterlijk. Het Amerikaanse leger (en het Engelse en het Canadese) hadden ter ontspanning van de soldaten koffergrammofoons bij zich. 78 Toeren opwind grammofoons in legergroene kistjes. Je komt ze nog wel eens tegen op antiek markten. In het deksel zat een stapeltje met de laatste grammofoonmuziek. En uiteraard werd de voorraad regelmatig aangevuld. Na de oorlog bleven al die grammofoons en platen bij ons achter. Hier is een foto gemaakt tijdens een pauze moment na de landing in Normandië. | ||
|
| ||
|
Deze plaat van Ella Fitzgerald en The Ink Spots kwam net iets te laat uit om op de foto hier boven op de platenspeler te liggen. Maar hij zal zeker nagezonden zijn. |
| |
| ||
|
Het was overigens niet zo dat er in Europa voor de oorlog helemaal geen swingende muziek gemaakt werd. Deze plaat uit 1935 bewijst het tegendeel. Maar deze muziek werd alleen gewaardeerd door een kleine groep. De Swingjazz is nu populairder dan dat hij destijds was. |
| |
| ||
|
We moeten zeker niet vergeten, dat begin vijftiger jaren in de VS de rock 'n' roll doorbrak. Hoe was die rock 'n' roll ontstaan? Na de oorlog wilde de jeugd na alle doorstane ellende wel wat extra vermaak en vertier. De bigbands begonnen op dansavonden steeds wildere muziek te spelen. En ook de country & western groepen werden aangespoord om steeds heftigere muziek te maken. Die country & western bands waren trouwens veelal gitaarbands. De ene groep spoorde de andere weer aan. Wat de ene artiest allemaal op gitaar kon, kon een ander nog veel beter. En uiteindelijk werd hieruit de rock 'n' roll geboren. Heftige gitaar muziek. Overigens zagen de platen maatschappijen dit met lede ogen aan. Ze wilden die platen ook niet onderbrengen in de gebruikelijke billboard noteringen. Daarom werd er een speciale categorie voor bedacht. De rhythm and blues; de R&B. Die categorie was niet als compliment bedoeld. | ||
|
| ||
|
Een van die country & western gitaristen die steeds wilder ging spelen was Arthur Smith. Die had een Guitar Boogie op zijn repertoire staan die hem al snel de naam Arthur 'Guitar Boogie' Smith opleverde. Dit is een opname uit 1948, maar hij maakte hier tijdens optredens al furore mee sinds 1945. |
| |
| ||
|
En toen werd er in 1948 een plaat opgenomen door Antoine 'Fats' Domino getiteld The Fat Man. Het werd in 1949 meteen een enorme hit. Deze plaat wordt door kenners gezien als de eerste rock 'n' roll plaat. Fats Domino is dan ook als zodanig opgenomen in de rock 'n' roll Hall of Fame. |
| |
| ||
|
Patti Page had een enorme hit met deze Tennessee Waltz. Er gingen vele miljoenen van over de toonbank. En ze was niet de enige. Zangeressen als The Fontane Sisters en Jo Stafford hebben in diezelfde tijd ook hits gescoord met dit nummer En het origineel was niet van Patti Page, maar van country zanger Cowboy Copas. |
| |
| ||
|
In 1951 zet Gene Autry dit Old Soldiers Never Die op de plaat, met op de achterkant God Save America. Dat was niet zonder reden dat deze plaat net toen uitkwam. Het was 10 jaar na Pearl Harbour. Dat wordt in de tekst ook genoemd. Maar het was ook de tijd van het uitbreken van de Korea oorlog. Er zaten dus weer soldaten te luisteren naar grammofoonplaten in het veld. Het is niet erg waarschijnlijk dat soldaten in Korea naar deze plaat zaten te luisteren maar het zal waarschijnlijk wel een opsteker zijn geweest voor de thuisblijvers. |
| |
|
| ||
|
Hierboven kwam Les Paul al een keer voorbij met zijn trio. Later ging hij op de solo toer met alleen Mary Ford voor de zang. Hij heeft aan de wieg gestaan van de elektrische gitaar (model Les Paul) en dat is hier goed te horen ook. De melodie van dit nummer lijkt trouwens als twee druppels water op het Roemeense lied 'Sanie cu zurgălăi'. Les Paul is daarvoor dan ook aangeklaagd voor plagiaat hoewel hij niet als schrijver op het label staat. |
| |
| ||
|
Hier begint dan de rock 'n' roll zoals we ons dat voorstellen. Dit Rock Around The Clock van Bill Haley & the Comets uit 1954 werd een grote hit in 1955 nadat het te horen was in de film Blackboard Jungle. Nadat het een hit geworden was figureerden Bill Haley & the Comets ook nog in de film Rock Around The Clock. Deze film leverde bij vertoningen vaak zulke wilde taferelen op dat de film in het begin met enige regelmaat verboden werd. |
| |
| ||
|
In 1953 werd er in Italië gestart met het festival van San Remo. Op dit festival kwam (en komt nog steeds) een doorsnede voorbij van alles wat hip was in die jaren in Europa. Dit Ci Ciu Ci was een van de inzendingen in 1955 gezongen door Natalino Otto. Het heeft het festival dat jaar niet gewonnen, maar werd wel een hit. In Nederland is het oa. op de plaat gezet door Wily Alberti in het Italiaans en door Max van Praag in een Nederlandse vertaling. |
| |
| ||
|
De hits uit de VS werden ook meteen opgepakt door lokaal talent. Hier een uitvoering van Mister Sandman door twee zang duo's. Heren duo Black and White en dames duo The Melody Sisters. Dat leverde niet altijd muzikale diamanten op. |
| |
| ||
|
In 1957 hadden de Selvera's een enorme hit met de Postkoets. Het duo de Selvera's bestond uit Mieke (Vera) en Selma Jansen. Vanwege de hits van het duo, trok er een promotietour door het land waarin uiteraard de postkoets niet mocht ontbreken. | ||
|
| ||
|
| ||
| ||
|
Hier in 1958 staat die Postkoets opgesteld voor de winkel van Hakkert aan de Hoogstraat in Schiedam. Er zou een nieuwe winkel geopend gaan worden in de Groenelaan. Achterop de koets zitten de Selvera's. Maar voorop naast de koetsier zit het zangduo de Trekvogels. Die hadden toen namelijk ook een enorme hit met Onder een blauwe kiel en maakten daarom ook deel uit van de promotietour. | ||
|
| ||
|
Hier zitten de beide 'Trekvogels' te signeren in het nieuw geopende filiaal van Hakkert aan de Groenelaan. De Trekvogels bestonden uit Dick Doorn uit Rotterdam en Wim Scholte uit Schiedam. Dick Doorn is later doorgegaan als beroeps zanger en heeft veelvuldig opgetreden voor de radio. |
| |
|
| ||
|
| ||||
| ||||